جعفر اخوان

جعفر اخوان (زاده ۱۲۸۹ شمسی تهران) بازرگان، عضو اتاق بازرگانی تهران، مؤسس شرکت جیپ. او شالوده صنعت خودرو را در ایران بنیان نهاده‌است.

زندگی‌نامه و تحصیلات

جعفر اخوان، فرزند رضا در سال ۱۲۸۹ در تهران به دنیا آمد و دوره ابتدایی را در تهران به پایان برد. اخوان احتمالاً در سالهای ۱۳۲۳–۱۳۲۴ (حدود۳۴ سالگی) با فروغ الزمان، دختر احمد اخوان (تاجر و نماینده مجلس) ازدواج کرد. حاصل ازدواج آن‌ها چهار دختر بود.

فعالیت‌های تجاری

او در۴ دی سال ۱۳۳۵ در خیابان اکباتان تهران شرکتی با عنوان «جیپ» تأسیس و اقدام به واردات خودرو جیپ ویلیز آمریکایی کرد. شرکت جیپ با شرکت‌های «امریکن موتورز» و «جنرال موتورز» همکاری داشت و بخش‌های فنی و نسبتاً پیچیده شرکت جیپ در اختیار مهندسان و تکنیسین‌های آمریکایی قرار داشت. در دهه ۳۰ و ۴۰ تکنولوژی ساخت خودروهای پر قدرت و دو دیفرانسیل در اختیار آمریکایی‌ها بود و کویری بودن و صعب العبور بودن جاده‌های ایران، اقبال ایرانی‌ها به جیپ را بیشتر کرد. به عبارتی جیپ نخستین خودروی شاسی‌بلندی بود که وارد ایران شده بود و با روحیه بالا نشینی سرمایه‌داران نوظهور ایرانی سازگارتر بود. در توصیف نقش «جعفر اخوان» در اقتصاد ایران، همین بس که گفته می‌شود، او شالوده صنعت خودروسازی را در ایران بنیان نهاده‌است. اخوان، شرکت بازرگانی «جیپ» را زمانی تأسیس کرد که خیابان‌های ایران مملو از اتومبیل‌های کادیلاک، بیوک یا شورلت آمریکایی بود. او، ابتدا به واردات «جیپ ویلیز» پرداخت و سپس در سال ۱۳۳۵خط مونتاژ آن را در کشور راه‌اندازی کرد. اخوان حدود ۳ سال بعد توانست «جیپ شهباز» را از کیلومتر ۹ جاده مخصوص کرج، روانه بازار کند. تغییر نام شرکت جیپ به جنرال موتورز نیز زمانی روی داد که اخوان در سال۱۳۵۲، ۴۵ درصد سهام این شرکت را به جنرال‌موتورز واگذار کرد و البته بخشی از سهام این شرکت، به بنیاد پهلوی رسید. این شرکت تولیدکننده خودروهای لوکس، پس از انقلاب به سازمان گسترش واگذار شد و نام آن به «پارس خودرو» تغییر کرد.

• سرگذشت جیپ بعد از انقلاب:

شرکت جیپ در سال ۱۳۴۶ تعدای خودرو رامبر به امرای ارتش داد. با بالا گرفتن اعتراضات منتهی به وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷، ارتش سوار بر جیپ وارد خیان‌ها شد و مردم خشمگین، جعفر اخوان و جیپش را بخشی از ماشین سرکوب رژیم شاه به حساب آوردند. به واسطه همین عوامل، زمین زدن شرکت جیپ که مطابق ساختار جدید شرکت «جنرال موتورز ایران» نامیده می‌شد تبدیل به یکی از اهداف اساسی و نمادین انقلابیون شد. در دی و بهمن ۵۷ کارگران این شرکت به مدت ۴۵ روز دست به اعتصاب زدند. جعفر اخوان از کشور خارج شد، مدیریت کارخانه استعفاء کرد و امور کارخانه به دست کارگران افتاد. در تیرماه ۱۳۵۸ و به موجب قانون موسوم به «توسعه و حفاظت از صنایع» شرکتی که به دست اخوان تأسیس شده بود و سالها سود می‌داد به دولت واگذار شد. در طی دوسال مدیرت دولتی، تعداد کارگران دوبرابر شد و تیراژ تولید به نصف کاهش یافت و نام شرکت هم در سال ۵۹ به شرکت «پارس خودرو» تغییر یافت.

عضویت در اتاق بازرگانی

اخوان از مؤسسان اتاق صنایع و معادن ایران در سال ۱۳۴۱ بود.

• نایب رئیس اتاق صنایع و معادن.
• عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران از سال ۱۳۲۱ تا سال ۱۳۵۷

او به کشورهای خارجی همراه هیئت اتاق بازرگانی و صنایع مکرر سفر نمود.

فعالیت‌های بانکداری

در سال ۱۳۵۲ تأسیس بانک جدید دیگری به نام «بانک داریوش» به تصویب شورای پول و اعتبار رسید، این بانک با مشارکت بانک‌های خارجی، با سرمایه ای معادل ۲ میلیارد ریال در تهران تأسیس می‌شود. یکی از مؤسسان بانک جعفر اخوان رئیس هیئت مدیره شرکت سهامی جیپ ایران بود. او رئیس هیئت مدیره و هیئت عامل بانک داریوش بود. اخوان در سال ۱۳۳۸ یکی از سهامداران بانک ایرانیان بود و سهامی به ارزش پنج میلیون ریال داشت. اخوان در پایان سال ۱۳۵۵ در بانک ایرانیان، صاحب صد میلیون ریال سرمایه و در بانک داریوش صاحب چهارصد میلیون ریال سهام بود.

مرگ

اخوان در سال ۱۳۶۲ شمسی (۱۹۸۳ میلادی) در خارج از کشور درگذشت و در گورستان پرلاشز به خاک سپرده شد.

منبع : ویکیپدیا

***********

عکس خودروی رامبلر که خودروی شخصی آقای جعفر اخوان بوده و ظاهرا در موزه ای که در شرکت پارس خودرو تاسیس شده نگهداری میشود

خودرو مرحوم جعفر اخوان که یک دستگاه رامبلر آمریکایی است تا به امروز میهمان بسیاری از نمایشگاه های خودروی کلاسیک در پایتخت بوده و گویا دیگر قرار است تا در موزه پارس خودرو آرام بگیرد. اطلاع دقیقی از اینکه این خودرو چگونه سر از موزه درآورده در دست نیست اما می گویند که این خودرو به شرکت اهدا شده است.

**********************

بیوگرافی جعفر اخوان:
وی فرزند رضا در سال ۱۲۸۹ در تهران متولد شد
وی از اهالی تهران بود که پس از تحصیلات ابتدایی به کسب و پیشه و تجارت روی آورد و توانست با کمک استعداد خود در مدت کوتاهی شعبات تجاری در لندن، بمبئی و توکیو دایر کند..
پس از پایان جنگ جهانی دوم، او در صدد ایجاد صنعت خودروسازی در ایران برآمد که ثمره تلاشهایش ایجاد کارخانه مونتاژ جیپ، آریا و شاهین در سال ۱۳۳۸ در ایران بود..
جعفر اخوان در کنار فعالیت های صنعتی، بانک داریوش را بنیان گذارد و توانست بخش عمده ای از محصولات کارخانه های خود را به ارتش بفروشد.
وی نایب رئیس اتاق بازرگانی و عضو هیئت امنای دانشسرای عالی و جمعیت فراماسونری (لژ آریا) بود.

https://dglib.tccim.ir/Search/DocumentDetails/1409

***********

جالب است که آقای اخوان حدودا هفت ،هشت سال قبل از برادران خیامی و شرکت ایران ناسیونال، شرکت جیپ را تاسیس کرد و ساختمان معروف جیپ در تهران مربوط به همان دوران است .

************

جعفر اخوان که بود؟

در سال 1335 جعفر اخوان با ایجاد «شركت بازرگانی جیپ» پایه‌گذار ساختاری شد كه بعدها از دل آن شركت «پارس‌خودرو» متولد شد یعنی تحولی كه غالب خودروسازان مطرح امروز در بطن آن ظهوركردند و شالوده صنعت خودرو ایران شكل گرفت.

اقدام جعفر اخوان به واردات جیپ ویلیز آمریكایی گرچه در آغاز در همان مسیری بود كه اقتصاد شكل گرفته از نسخه تجویزی آمریكایی‌ها آن را هدایت می‌كرد اما به تدریج منجر به این تفكر مثبت شد كه خط مونتاژ این خودرو در داخل راه‌اندازی شود تا واردات ارزش افزوده‌ای را برای اقتصاد ایران به همراه داشته باشد.

این اندیشه در كمتر از سه سال به بار نشست و كیلومتر 9 جاده مخصوص كرج برای تحقق ایده آرمانی جعفر اخوان، یعنی تولد خودرو جیپ شهباز و عرضه آن به بازار داخلی مونتاژ را در آغاز كار نمی‌توان گناه كبیره به حساب آورد، زیرا بیشتر شركت‌هایی كه بعدها در ردیف خودروسازان بزرگ درآمدند از مونتاژ شروع كردند ولی ادامه مونتاژ طی یك برآیند زمانی نیم قرنی گناهی نابخشودنی به حساب می‌آید.

چند ماه پس از مونتاژ جیپ شهباز در سال 1338 وانت سیمرغ نیز در خط مونتاژ قرار گرفت و به عنوان محصولی دیگر ساخت ایران به بازار عرضه شد. از سویی دیگر در حالی كه ژاپنی‌ها با اقتصاد رو به رشدشان و آلمان‌ها با اقتصاد بازسازی كرده‌شان خودروهای كم‌مصرف و كوچكی چون تویوتا و فولكس‌واگن را تولید و عرضه می‌كردند ایرانی‌ها به ویژه دهك‌های بالای جامعه به كمتر از خودروهای 6 و 8 سیلندر آمریكایی رضایت نمی‌دادند. اما ظهور خودروسازان دیگری چون ایران‌ناسیونال (ایران‌خودرو) و سایپا در سال‌های آغازین دهه چهل، فرصتی بود برای اتحاد صنفی و اعمال فشار بیشتر به دولت تا شاید از طریق تعرفه كفه‌ ترازو رقابت كمی به نفع صنایع داخلی تغییر یابد.

به هر حال در همین سال‌ها بازار داخلی به صورت تقسیم نانوشته‌ای درآمد كه در آن سایپا با تولید ژیان بازار خودرو ارزان قیمت را به خود اختصاص داد و ایران‌خودرو با تولید پیكان بازار خودروهای با قیمت متوسط را به دست آورد و سرانجام شركت جیپ ایران (پارس‌خودرو فعلی) بازار خودروهای لوكس را هدف گرفت.

سرانجام در سال 1341 شركت جیپ ایران با امضای قراردادی با آمریكن موتورز رامبلرهای آمریكایی را به نام‌های آریا و شاهین و مدل جیپ كروكی و نیز وانت‌ آهو به سبد تولیدات شركت افزوده شد. جعفر اخوان در 19 اسفند 1352 با دادن 45درصد از سهام شركت خود به شركت جنرال‌موتورز آمریكا نام شركت جیپ را به شركت جنرال‌موتورز ایران تغییر داد و متعاقب آن شورولت ایران در سه مدل 2500 و 2800 و نیز رویال مونتاژ و عرضه شد و میزان تولید

در شركت جنرال‌موتورز ایران با رشد 300درصدی به یازده هزار و 905 دستگاه انواع خودروهای لوكس رسید كه دو هزار دستگاه بیشتر از برنامه پیش‌بینی شده بود. این روند تولید ادامه داشت تا اینكه در سال 1354شورولت نوا جایگزین شورولت ایران شد. در سال 1355 همزمان با تولید شورولت نوا خودرو لوكس دیگری به نام بیوك اسكای لارك در خط تولید شركت جنرال‌موتورز ایران قرار گرفت كه نخستین خودرو هشت سیلندر آن بود و یك سال بعد یعنی در سال 1356 كادیلاك سیویل آمد تا كلكسیون خودروهای لوكس شركت كامل‌تر شود.

به هر تقدیر این سرنوشتی بود كه نه پارس‌خودرو بلكه دیگران برایش رقم زدند و شورولت وانت آخرین محصولی بود كه جنرال‌موتورز ایران تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به خط تولید خود افزود تا تنوع محصولات خود را ارتقا دهد.

در مجموع جنرال‌موتورز ایران تا قبل از بهمن 1357 حدود 63 هزار و 500 دستگاه انواع خودرو راتولید و در بازار ایران بفروش رسانید و با احتساب هفت هزار و 200 دستگاهی كه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی كه جنرال‌موتورز در ایران تولید و عرضه كرد مجموع عملكرد تولیدی شركت جنرال‌موتورز ایران به بیش از 70 هزار دستگاه طی كمتر از چهار سال رسیده است.

برگرفته از نشریه بازخوانی تاریخ شفاهی پارس‌خودرو

خبرنگار: فرشید آصفی

برچسب‌ها: جعفر اخوان, محمود خيامي, احمد اخوان, احمد خيامي

بیوگرافی...