میرزا خانلرخان اعتصام‌الملک خاندان محمودی

میرزا خانلرخان اعتصام‌الملک

میرزا خانلر خان در ۱۷ محرم ۱۲۴۳ قمری متولد شد. نیای بزرگ او میرزا محمدباقر از اعیان و فضلای بابل در استان مازندران بود. میرزا محمدباقر دختری داشت که یک سال پس از وفات پدر ( 1222 ) در تاریخ 1223 به ازدواج ذوالفقارخان سردار سمنانی درآمد و پسری موسوم به میرزا احمد (۱۲۱۲–۱۲۶۱ هجری قمری) را به دنیا آورد که پس از اتمام تحصیل در قم، در حدود سال ۱۲۳۰ قمری به عنوان منشی داخل دستگاه ذوالفقارخان شد.پس از درگذشت ذوالفقارخان، میرزا احمدخان به تهران رفت و در شمار منشیان دربار درآمد. او رفته رفته نزد فتحعلی‌شاه اعتبار بسیار یافت و مورد اعتماد شاه قرار گرفت تا جایی که در ۱۲۴۸ قمری از جانب وی به حکومت نطنز گماشته شد. او در دوران محمدشاه، چند سال (تا ۱۲۵۴ قمری) به سمت استیفا و تحریرات در خدمت بهمن میرزا حاکم کاشان بود. او سال‌های بعد را به دور از مشاغل دولتی، گاه در تهران و گاه در قم زیست و ۱۲۶۱ قمری در چهل و نه سالگی در قم درگذشت. از هشت فرزند او، چهار تن به سنین بزرگسالی رسیدند که عبارت بودند از:

• میرزا یوسف، که در ۱۸ سالگی به هندوستان رفت و بازنگشت،

• میرزا خانلرخان اعتصام‌الملک (۱۲۴۳–۱۳۱۵ قمری)

• خیرالنساء خانم

• میرزا محمودخان مشاورالملک (۱۲۵۰–۱۳۳۸ قمری) از سن پانزدسالگی به اصفهان رفت و تا مرحله اجتهاد تحصیل کرد. او با فوت پدرش به قم بازگشت و کفالت مادر و برادر و خواهرش را برعهده گرفت. وی مدتی در قم به منشی‌گری مشغول بود و پس از آن به مشاغلی از جمله متصدی انشای فرامین خراسان (در حکومت فریدون میرزا) منشی فرامین احکام وزارت امور تجارت و صنایع، مأمور انشای وقایع روزنامه دولتی ایران در لندن رسید. وی به موجب شغل اخیر به مدت چهارده ماه در لندن اقامت کرد و پس از بازگشت، در ۱۲۸۸ قمری به فرمان میرزا حسین‌خان سپهسالار به ریاست اداره انگلیس در وزارت امور خارجه منصوب شد. او در خطاطی از شاگردان عبدالحسین اصفهانی و میرزا محمدمهدی ملک‌الکتاب بود و با تخلص «صفی» شعر می‌سرود. خانلرخان سه همسر اختیار کرد که دومین آن‌ها «بی‌بی‌جهان» (درگذشته ۱۳۰۲ قمری) از شاهزادگان قاجار و دختر جهانگیر میرزا پسر محمدعلی میرزا دولتشاه بود. اعتصام‌الملک مجموعا از سه ازدواج صاحب هفت فرزند بود.

از همسر اولش بالا خانم که در هنگام اقامت در تبریز با او ازدواج کرده بود، یک فرزند داشت:

• میرزا محمدعلی خان میرپنج، سال‌ها رئیس تلگراف‌خانه سمنان بود. یک دختر داشت به نام نصرت‌خانم که با پسرعمه‌اش میرزا مهدی‌خان بصیرالسلطنه (رئیس تلگراف‌خانه شاهرود) ازدواج کرد.

از بی‌بی‌جهان دختر جهانگیر میرزا چهار فرزند داشت:

• میرزا حسین‌خان اعتصام‌الملک (۱۲۸۶–۱۳۵۵ قمری) او در ابتدای ورود به وزارت امور خارجه، منشی اداره تحریرات انگلیس بود. سپس به معاونت ژنرال کنسول‌گری قفقاز منصوب شد. در ۱۳۱۷ قمری به ایران بازگشت و نخست به وزارت حاکم خواف و سپس به ترتیب به وزارت سرخس، بیرجند و زاهدان منصوب گشت.

• میرزا ابوالحسن‌خان اعتصام‌الممالک (۲۸۸–۱۳۴۹ قمری) او در دارالفنون تحصیل حقوق کرد. سپس به وزارت امور خارجه داخل و مأمور سفارت ایران در روسیه شد. آخرین مقام او نیابت اول سفارت ایران در روسیه بود. او در دوران استبداد صغیر به ایران بازگشت و در رشت مدرسه‌ای دایر ساخت. پس از ورود مورگان شوستر به ایران از طرف دولت به مهمان‌داری وی معین شد و بعد از آن مدت کوتاهی وزارت و حکومت قزوین یافت.اعتصام‌الممالک در زمان اقامت در روسیه به زبان روسی مسلط گردید و زبان‌های انگلیسی و فرانسه را نیز به خوبی می‌دانست. در ۱۲۳۶ قمری با سلیمه کاردار، دختر یکی از خاندان‌های قدیمی مازندران، ازدواج کرد. سلیمه خواهرزاده محمود مفتاح‌الملک بود و دخترخاله نیما یوشیج شمرده می‌شد. از این ازدواج سه دختر و یک پسر حاصل شد، که فرزند پسر پرویز ناتل خانلری ادیب و زبان‌شناس معاصر است.

• میرزا علی‌اصغرخان محمودی (۱۲۹۹–۱۳۷۵ قمری) در تمام مدت عمر در خراسان و قائن و سیستان از طرف وزارت امورخارجه کارگزار بود و بعدها در اداره حکومتی سیستان خدمت‌کرد.

• هما محمودی (زاده ۱۳۰۱ قمری، درگذشته ؟) از پیشگامان جنبش زنان ایران. مقالات او در سال ۱۲۹۹ شمسی در مجله «عالم نسوان» به چاپ می‌رسید. با پسرعمویش عباسقلی‌خان مشیرعلوم پسر مشاورالملک ازدواج کرد.

خانلرخان چندسال پس از درگذشت بی‌بی‌جهان، با دختری به نام سکینه خانم که از اهالی تهران بود ازدواج می‌کند و از او دختری به نام طوبی (متولد ۱۳۱۵ قمری، درگذشته ؟) داشت که از دارالمعلمات عالی فارغ‌التحصیل شده و نزد برادر بزرگش میرزا حسین‌خان به بیرجند رفت و در مدرسه شوکتیه تدریس می‌کرد.

این شجره نامه اولیه خاندان محمودی است که نخستین نیای شناخته شده اشان؛ میرزا محمدباقر از اعیان و فضلای بابل بود. او در حدود سال ۱۲۲۲ قمری درگذشت و از خود فرزندانی چند باقی گذاشت، از جمله دختری که یک سال پس از وفات وی به ازدواج ذوالفقارخان سردار سمنانی درآمد و مادر پسری موسوم به میرزا احمد (۱۲۱۲–۱۲۶۱ هجری قمری) بود .

برچسب‌ها: میرزا خانلرخان اعتصام‌الملک, خاندان محمودی, خاندان های ایرانی, میرزا محمودخان مشاورالملک

بیوگرافی...