رَضیُالدّینِ آرْتیمانی، شاعر ایرانی سدۀ ۱۱ ق / ۱۷ م. نام وی سید محمد، تخلصش رضی، و لقبش رضیالدین بود اما نام و شهرتش در برخی منابع به صورتهای سید رضیالدین آرتمانی و میر رضی آرتیمانی همدانی نیز ضبط شده است . او از سادات آرتیمان، قریهای در نیمفرسنگی شهر تویسرکان و از توابع همدان، بود .
خاندان رضی همگی اهل عرفان و ادب بودند. از پدربزرگ وی، خان احمد خان، اشعاری بر جای مانده است .
از جزئیات زندگی رضیالدین اطلاعی دقیق در دست نیست. وی دوستدار سیروسفر بود. در جوانی سفری به همدان داشت و در آنجا با شاعرانی چون میر مغیث محوی، مرشد بروجردی، رشکی، هلاکی و دیگران دیدار کرد و حتى گفتهاند که مدتی شاگرد میر مرشد بروجردی (د ۱۰۳۰ ق / ۱۶۲۱ م) هم بوده است .
رضی به همراه مرشد بروجردی که به قصد سیروسلوک عازم اصفهان و شیراز شده بود، مدتی به اصفهان رفت و در آنجا در زمرۀ منشیان دفتر شاه عباس اول (سل ۹۹۶- ۱۰۳۸ ق / ۱۵۸۸- ۱۶۲۹ م) درآمد و مورد عنایت اعتمادالسلطنه قرار گرفت.
سفر به اصفهان، زندگی رضیالدین آرتیمانی را متحول کرد؛ چراکه نهتنها در آنجا صاحب شغلی مناسب شد، بلکه در همانجا بود که با بانویی از خاندان صفوی ازدواج کرد و از وی صاحب پسری شد . رضی گویا قصد رفتن به هندوستان داشت، اما به سببی نامعلوم از این سفر چشم پوشید.
در همان زمان جوانی که سفری به همدان داشت، به خدمت میرزا ابراهیم همدانی (ه م؛ د ۱۰۲۵ یا ۱۰۲۶ ق / ۱۶۱۶ یا ۱۶۱۷ م)، از پیشوایان اهل تصوف آن ناحیه رسید؛ از همان زمان به عرفان و تصوف گرایش پیدا کرد و خیلی زود، مقامات سلوک را طی نمود و سرحلقۀ عارفان همدان شد .
رضیالدین در اواخر عمر به آرتیمان بازگشت و روزهای پایانی عمرش را در آنجا سپری کرد. وی بهعنوان شیخالاسلام تویسرکان و توابع آنجا، به امور دینی مردم مشغول شد و روزگارش را به ارشاد گذراند. او هیچگاه از ریاست دینی و مقام عرفانی خود استفادۀ مادی نکرد و برای گذران زندگی، به کشت و زرع در تویسرکان پرداخت و گویا خانقاهی هم در مزرعه بنا نمود. پس از مرگ رضی در ۱۰۳۷ ق / ۱۶۲۸ م، وی را در همان خانقاه به خاک سپردند و آن مزرعه هم به نام «میر رضی» شهرت یافت.
آثار
از رضیالدین آرتیمانی دیوان شعری بر جای مانده که مشتمل بر قصیده، غزل، قطعه، ترجیعبند، رباعی و برخی غزلهای ناتمام وی است؛ همچنین از او ساقینامهای به نام «خروش سینه» یا «سوگندنامه»، و نیز ساقینامهای بیعنوان باقی مانده است که شهرت رضیالدین آرتیمانی بیشتر مرهون همین ساقینامههای او ست . این ساقینامه که در مدح شاه عباس صفوی سروده شده است، بااینکه بیش از ۱۷۵ بیت ندارد، در مقایسه با دیگر ساقینامههای عصرش، کوتاهتر، زیباتر و بیتکلفتر است . آغاز و انتهای این اثر، موشح به نام حضرت علی (ع) است.
رضیالدین بهویژه در سرودن غزل و قصیده و رباعی تبحری خاص داشت و در بیان مضامین عارفانه استاد بود؛ سادگی و روانی از ویژگیهای شعری او ست . قصاید رضیالدین نیز حالوهوای عارفانه دارند؛ در برخی از قصایدش، به مدح حضرت علی (ع) پرداخته و بدینسان، ارادت خود را به آن حضرت بازنموده است غزلیات وی که بیشترِ حجم دیوان او را در بر گرفته، ساده و رواناند؛ وی در بهرهگرفتن از صنایع بیانی و بدیعی چون تشبیه و تلمیح و جز آن، در اشعارش افراط نکرده، و فهم آنها بسیار آسان است. به گفتۀ اته ، رضیالدین آرتیمانی نیز همانند دیگر شاعران غزلسرای همعصر خود، چندان دربند وزن و قافیه نبود و در سرودههای خود احساسات بیشائبه را جلوهگر میساخت .
دیوان رضیالدین و «ساقینامۀ» وی که نسخههای گوناگونی در کتابخانههای سراسر جهان دارد . نخستینبار توسط محمدعلی امامی در ۱۳۴۶ ش همراه با مقدمهای کوتاه منتشر شد. این دیوان در ۱۳۷۲ ش نیز به کوشش انتشارات دارالفکر، و بار دیگر در ۱۳۷۳ ش به کوشش احمد کرمی در تهران به چاپ رسیده است.
پسر رضیالدین، میرزا ابراهیم ادهم ــ که او نیز دستی در شعر داشت ــ در عهد شاهجهان (سل ۱۰۳۷- ۱۰۶۸ ق / ۱۶۲۸- ۱۶۵۸ م) به هند رفت و بااینکه به کمک داوود تقرب خان، نزد شاه تقرب یافت، بهسبب ارتکاب اعمال ناشایست به زندان افتاد. وی در ۱۰۶۰ ق / ۱۶۵۰ م در هندوستان جان سپرد
منبع :https://www.cgie.org.ir/fa/article/266785/%D8%B1%D8%B6%DB%8C%20%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%90%20%D8%A2%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C
********************************************************
رضیالدین آرتیمانی
آرامگاه میررضیالدین در تویسرکان
نام اصلی
رضیالدین آرتیمانی
زاده ۹۷۸ قمری
روستای آرتیمان از توابع تویسرکان
درگذشته ۱۰۳۷ قمری
آرتیمان
آرامگاه شهرستان تویسرکان
نام(های) دیگر: میر رضی، میر محمد، میرزا محمد رضی
تخلص : میررضی ،رضی
زمینه کاری : شعر عرفانی
ملیت : ایرانی
کتابها ساقینامه و …
استاد میرمرشد بروجردی
دلیل سرشناسی شاعر عارف
میرزا رضی آرتیمانی یا میرزا رضیالدین آرتیمانی مشهور به میرمحمد متخلص به رضی (زادهٔ ۹۷۸ در روستای آرتیمان – درگذشتهٔ ۱۰۳۷ هجری قمری) از شاعران و عارفان مشهور دوران صفویه بود.
وی در سال ۹۷۸ قمری در روستای آرتیمان از توابع تویسرکان به دنیا آمد.
در ایام جوانی به همدان رفت و در آنجا مشغول تحصیل شد و از شاگردان میر مرشد بروجردی گردید. رضی به علت شایستگی وافری که داشت زود مورد توجه شاه عباس که معاصر وی بود قرار گرفت بدین دلیل به اصفهان رفت و در جمع منشیان میرزایان شاه درآمد و به همین دلیل بود که داماد خاندان صفوی شد.
واژه «میر» از آن جهت به رضی اطلاق شدهاست که مدتی جزء میرزایان شاه عباس بودهاست. در بستان السیاحه بدین مضمون آمدهاست که «سید رضی آرتیمانی که در زمان شاه عباس ماضی صاحب دیوان و ساقینامهی مشهور است از قریهٔ آرتیمان است اما اولاد وی اکنون از جد خویش نصیب و بهره نبردهاند. رضاقلیخان هدایت در مورد رضی چنین نوشتهاست: سیدی است صاحب ذوق و حال عرفانی با افضال در معارف الاهیه مسلم آفاق و در مدارج حقانیه در عالم طاق. معاصر شاه عباس صفوی و والد میرزا ابراهیم متخلص به ادهم است. وی که از رِندان مست و عارفان پاکدل و صوفیان صافیدل است علوم نقلی و عقلی را چون حجابی میبیند که انسان را به خود متوجه میسازد و از عشق به معشوق یکتا بازمیدارد…» از او حدود ۱۲۰۰ بیت شعر در قالبهای گوناگون به جا مانده که معروفترین آنها ساقی نامهٔ اوست.
رضی پس از گذران سالیانی از عمر خود، دوباره عزم وطن خویش مینماید و به زادگاه برمیگردد. وی در سال ۱۰۳۷ هجری قمری (۱۰۰۵ش) درگذشت. او را در محل خانقاهش به خاک سپردند. آرامگاه او در «همینه» تویسرکان قرار دارد که به آرامگاه میررضیالدین آرتیمانی شهرت دارد.
نخستین تذکره (زندگینامه) او در کتاب دیوان میرزارضیالدین آرتیمانی، به قلم یاور همدانی است.
منبع : ویکیپدیا
*************
برچسب : نویسنده : azadamirkhizia بازدید : 36